Ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày tết

**admin** Wed Jan 05, 2011 8:19 pm

Ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết

TD (Tổng hợp)
Ngày
Tết, cho dù ở thành thị hay thôn quê, giàu sang hay nghèo khó, trên bàn
thờ tổ tiên hoặc trên bàn tiếp khách, hầu như nhà nào cũng trưng một
mâm ngũ quả, và cố thể hiện sao cho vừa đẹp mắt vừa hàm ý những điều ước
nguyện của gia chủ.

Không
biết phong tục này có từ bao giờ, phải chăng vì đất nước ta vốn bốn mùa
hoa trái, nhất là vào mùa Xuân hoa quả càng rộ . Hoa quả là lộc của
thiên nhiên, đất trời. Lộc Xuân càng quý. Dâng lộc trời, cúng ông bà, tổ
tiên trong những ngày đầu Xuân thật là một tục lệ đẹp đẽ đầy nét nhân
văn.
Cứ
vào khoảng 28 tháng Chạp âm lịch thì nhà nhà đều cho bày biện một mâm
ngũ quả kèm với nhiều sản vật khác trên bàn thờ. Mâm ngũ quả thường bày
trên một cái mâm bằng gỗ tiện, sơn son, có chân, gọi là mâm bồng. Nếu
không có mâm bòng, có thể bày trên một cái đĩa to, nhưng phải đặt trên
chồng bánh chưng để tạo dáng cao, uy nghiêm, thành kính.
Mâm
ngũ quả có 5 loại. Vì theo các vị cao niên, am tường về Nho giáo thì
xuất xứ của mâm ngũ quả có liên quan đến quan niệm triết lý Khổng giáo
của phương Ðông, thế giới được tạo nên từ năm bản nguyên - gọi là “ngũ
hành”: Kim - Mộc - Thuỷ - Hỏa - Thổ, nghĩa là 5 yếu tố cấu thành vũ trụ.
Còn theo quan niệm của dân gian thì “quả“ (trái cây) được xem như biểu
tượng cho thành quả lao động một năm. Ông cha ta chọn 5 loại trái cây để
cúng đêm giao thừa là ngụ ý rằng : Những sản vật này đựơc kết tinh từ
công sức, mồ hôi, nước mắt của con người lao động, kính dâng lên đất
trời, thần thánh trong giờ phút linh thiêng của vũ trụ vạn vật sinh tồn.
Tư tưởng, hình ảnh ấy đã ăn sâu và tâm thức của người Việt Nam bao đời
nay.
Gọi
là ngũ quả nhưng thật ra chẳng ai rõ quy định là những loại quả gì mà
tùy từng địa phương với đặc trưng về khí hậu, sản vật và quan niệm riêng
mà người ta chọn ra các loại quả để "thiết kế" mâm ngũ quả. Tuy nhiên,
dù là loại quả gì, mâm ngũ quả vẫn mang một ý nghĩa chung: dâng cúng tổ
tiên thể hiện lòng hiếu thảo và ước mong những điều tốt lành trong gia
sự. Mỗi loại quả đều có mùi vị, màu sắc riêng và cũng mang những ý nghĩa
nhất định.
Mỗi quả mang một ý nghĩa:
Chuối - phật thủ: như bàn tay che chở.
Bưởi - dưa hấu: căng tròn, mát lành, hứa hẹn năm mới đầy ngọt ngào, may mắn.
Hồng - quýt: rực lên màu sắc mạnh mẽ, tượng trưng cho sự thành đạt.
Mâm
ngũ quả trong Nam cũng khác so với ngoài Bắc. Trên mâm ngũ quả ở ngoài
Bắc thường có : Bưởi, đào, quýt, chuối, hồng. Có khi người ta thay bưởi
bằng phật thủ hoặc lựu Mâm ngũ quả trong Nam vẫn cứ giữ nguyên truyền
thống là mãng cầu, sung, dừa xiêm, đu đủ, xoài mà các bà thường quan
niệm sơ đẳng là “cầu - sung - vừa - đủ - xài”.
Một
mâm ngũ quả được bày dưới cùng là một nải chuối to già còn xanh, nải
chuối đều, hoặc 2 nải chuối nhỏ ghép bên nhau như một chiếc bệ cong gồm 2
tầng nâng đỡ hoàn toàn hoa trái khác. ở đây có sự phối hợp màu sắc, mâm
ngũ quả đẹp là đủ màu sắc rực rỡ. Chính giữa bệ mâm xanh sẫm, trước đây
bày quả phật thủ . Ngày nay ít trồng phật thủ nên thường thay bằng quả
bưởi to, càng to càng đẹp. Bưởi chín vàng, tươi nổi bật trên bệ chuối
màu xanh. Những quả chín đỏ đặt xung quanh, những chỗ khuyết dưới đặt
xen kẽ quýt vàng và táo màu xanh ngọc, còn bao nhiêu lá xanh cố tình để
sót lại ở cuống quả như hoàn thiện những nét trang trí cuối cùng.
Mâm
ngũ quả đã làm quang cảnh ngày Tết và không gian cúng thêm phần ấm áp,
rực rỡ mà hài hoà. Nó thể hiện sinh động ý tưởng triết lý - tín ngưỡng -
thẩm mỹ ngày Tết. Tìm hiểu về mâm ngũ quả cũng là tìm hiểu về nguồn
gốc, lịch sử, truyền thống tốt đẹp để chúng ta nhớ lại tổ tiên.